*به نظر شما آشنایی جامعه  و مردم با فناوری های نوظهور مانند فناوری نانو چقدر ضرورت دارد؟

هر فناوری نوظهوری که نتواند با جامعه ارتباط برقرار کند با شکست مواجه می شود و ضروری است که جامعه و مردم پایه این را درک کند. رابطه فناور با جامعه یک رابطه پیوندی است چون فناوری مخاطب اصلی جامعه محسوب می شود.

*فکر می کنید تا کنون کارنامه درخشانی در این زمینه داشته باشید و در ترویج نانو موثر بوده اید؟

کارنامه ما در این زمینه قابل قبول است و اگر آمار بگیریم از میزان آگاهی قشرهای مختلف جامعه نسبت به فناوری نانو در بین سیاستمداران، دانشگاهیان، دانش آموزان می بینیم که کارنامه درخشانی است. کشور ما در زمینه ترویج از کشورهای تراز اول محسوب می شود که توانسته اطلاعات را به عموم مردم هم ارائه دهد.

*با توجه به اینکه تنها ترویج در داخل کشور نمی تواند مثمر ثمر باشد و باید با کشورهای خارجی نیز در ارتباط بود؛ چقدر تاکنون توانسته اید به این حیطه وارد شوید تا ارتباطات چندجانبه باشد؟

در زمینه فناوری نانو ارتباطات مستمر است به گونه ای که ایران هر ساله در مجمع بین‌المللی که ۱۰ کشور برتر حضور دارند، شرکت می کنند. ایران به عنوان یک عضو تأثیرگذار در این مجمع حضور دارد زیرا دنیا جایگاه ایران را در بین کشورهای برتر در حوزه نانو به خوبی به رسمیت می شناسد. وقتی در این مجامع برنامه ها و فعالیت هایمان را در حوزه نانو به کشور ها ارائه می کنیم، مورد توجه بسیاری از کشورها قرار می گیرد.

*چه کشورهایی فناوری نانو ایران را برتر می دانند؟

چند سال  پیش، تیم امریکایی در این مجمع، از پیشرفت علم نانو در ایران و برنامه های ترویجی ما شگفت زده شده بودند و گفتند برنامه های ما از مقطع دانشگاهی است و تاکنون برای دانش آموزان برنامه ای نداشتیم؛ ولی ایران توانسته برنامه جامعی در این خصوص برای دانش آموزان داشته باشد.

برخی کشورها نیز الگوی تأسیس آزمایشگاه ها را از ما درخواست کردند تا آزمایشگاه های مجهزی با دستگاه هایی مبتنی بر فناوری نانو که در ایران طراحی و ساخته شده اند را در کشورشان تأسیس کنند.

*آیا تا به حال این تعاریف به عمل تبدیل شده و کشورهای خارجی درخواستی برای انتقال فناوری داشته اند؟

بله. اخیرا آنها قراردادی به میزان یک میلیون دلار با شرکتی که در ایران به صورت برند تبدیل شده و تجهیزات آزمایشگاهی نانو را به فروش می رساند؛ منعقد کردند که تاکنون براساس این قرارداد دو آزمایشگاه در گوانژو و سوژوی چین راه اندازی شده  است.

* برنامه ریزی خاصی برای گسترش همکاری با سایر کشورها دارید؟

در سالهای آتی تاسیس این آزمایشگاه ها شتاب می گیرد و ما در حال مذاکره هستیم که آزمایشگاه هایی مبتنی بر فناوری نانو را راه اندازی کنیم. مالزی، آکوادور، فیلیپین و کوبا از جمله کشورهایی هستند که از ما درخواست داشتند تا در آینده نزدیک آزمایشگاه مجهز به فناوری نانو را برایشان تأسیس می کنیم.

*در بخشی ازصحبت های خود اشاره کردید که آمریکایی ها از پیشرفت ایران در حوزه نانو شگفت زده شدند آیا ما در زمینه ترویج نانو واقعا از آنها جلوتریم؟

قطعاً همینطور است. در اقشار مردم و در بخش دانش آموزی در زمینه ترویج نانو از آمریکا جلوتر هستیم. زیرا آنها موضوع ترویج نانو را از مقطع دانشگاهی شروع می کنند ولی این امر نیاز است که از مقطع دانش آموزی مورد سرمایه گذاری قرار بگیرد.

*از پیشرفت های دیگر در زمینه فناوری نانوی ایران اختصاص یک روز در چین به نام روز فناوری نانوی ایران است؛ در این روز چه اتفاقی می افتد؟

بله. هر ساله یک روز مختص فناوری نانوی ایران در چین برگزار و بحث های تبادل تکنولوژی در آن مطرح می شود. در این روز می توان در نهایت به تبادل و صادرات تکنولوژی  برسیم. از جمله نتایج این نشست ها می توان به برگزاری ۳ نشست تبادل تکنولوژی اشاره کرد که در آن شرکت های دانش بنیان و فناوران ایرانی محصولات خود را ارائه کردند و همین به عقد قرار داد منجر شده است.

*این نشست های تبادل فناوری فقط در چین است یا کشورهای دیگر نیز مد نظر هستند تا تبادلات نانو گسترده تر شود؟

طبق برنامه ریزی ها در مالزی، کره جنوبی، اندونزی این نشستهای تبادل تکنولوژی را برگزار می کنیم؛ همچنین بنا داریم دو نشست دیگر در «هاربین» و «سوژو» چین داشته باشیم. البته که کشورهای ارمنستان و روسیه از کشورهای هدف ما هستند و درصدد هستیم با اتحادیه اروپا و بلژیک برای تبادل تکنولوژی نانو و صادرات محصولاتمان نشست هایی داشته باشیم.

البته که کار ما در زمینه این کشورها مشکل تر است زیرا این کشور ها به سایر کشورها مانند آلمان که صاحب برند هستند به راحتی اعتماد می کنند و با اطمینان خاطر محصول می خرند اما ما تلاشمان را می کنیم.

آلمان، چین و ... جایگاه خود را در اذهان مردم ایجاد کرده اند و این برندسازی حاصل سالیان سال هزینه و زحمت آنهاست. متأسفانه ایران به نفت و گاز، فرش و صنایع دستی شناخته شده  اما در حوزه  «های تک» هنوز به جایگاهی نرسیده و این نیاز به برنامه ریزی است تا متناسب با استانداردها روی برند «ساخت ایران» برنامه ریزی و سرمایه گذاری شود و این موضوع به دقت بالا و تلاش نیاز دارد. این برند شدن یک شبه اتفاق نمی افتد.

*این موضوع یک نقطه ضعف محسوب می شود برای رفع این معضل باید چکار کرد؟

قطعاً نشست هایی که برگزار می کنیم می تواند در تغییر نگاه دنیا به ظرفیت های تکنولوژیک و فناورانه ایران تأثیرگذار باشد و بایستی در دنیا این تغییر نگرش را ایجاد کنیم.

*چقدر زمان نیاز است برای شناخته شدن ایران به عنوان یک برند در فناوری های پیشرفته مانند نانو؟

یک تا دو دهه زمان می برد؛ ولی وقتی به چنین تغییر دیدگاهی دست پیدا کنیم قطعاً محصولات معمولی ما هم توسعه می یابد. وقتی کشورها ببینند ایران در محصولات پیشرفته حرف برای گفتن دارند و محصولات با کیفیت و فناوری بالا در دنیا عرضه می کند طبیعتا یخچال و کولر و بخاری و سایر محصولات ایرانی را بهتر خریداری می کنند؛ چون می پندارند وقتی ایران در سطح تکنولوژی «های تک» سهم دارد در سایر محصولات نیز قابل اعتماد است.  بالاخره این موضوع نیازمند یک برنامه جامع است.

*چرا تاکنون نتوانسته ایم برند باشیم تا فناوری های پیشرفته ما برای سایر کشور ها قابل توجه باشد؟

متأسفانه در صادرات محصولات معمولی ایرانی هیچ نظارت و دقتی وجود ندارد و هر کسی می تواند به راحتی محموله ای از محصولات بی کیفیت ساخت ایران را صادر کند و به آینده ایران صدمه وارد کند؛ دقتی که در صادرات محصولات ایران به سایر کشورها باید وجود داشته باشد باید بیشتر از کیفیت محصولات وارداتی باشد.

*لطفا بفرمایید که تا کنون صادرات در چه حوزه ای بوده است؟

تاکنون توانسته ایم ۲۱ کشور جهان را هدف برای صادرات محصولات نانو قرار دهیم؛ تجهیزات آزمایشگاهی بیشتر از سایر محصولات نانو در مرحله صادرات قرار گرفته اند. قرارداد فروش با کشور چین و  کره جنوبی برای ما اعتبار ایجاد می کند. سایر کشور ها باید به ما اعتماد کنند  تا در نهایت بازار محصولات نانو در کشورهای خارجی ایجاد شود.

اکنون ما به کره جنوبی، استرالیا، مالزی، روسیه، آلمان، اسپانیا، ایتالیا و ترکیه صادرات محصولات نانویی داریم. چون فناوری، های تک است کشورهای پیشرفته متقاضی هستند و ظرفیت فعالیت در عرصه نانو را دارند قطعاً این فناوری را نمی توانیم به کشورهای عقب مانده افریقایی صادر کنیم. ضروری است ظرفیت محصولات نانویی در کشور مورد نظر وجود داشته باشد.

*اگر توضیح بفرمائید که داشتن دفتر نمایندگی در یک کشور خارجی چه اهمیتی می تواند داشته باشد مخاطبان بهتر متوجه اهمیت فناوری نانو و صادرات آن خواهند شد؟

وقتی بخواهیم وارد بازار یک کشور شویم حتما باید متولی داشته باشیم؛ بدین واسطه می توان با مشتریان ارتباط برقرار کرد. ایجاد یک پایگاه یا یک دفتر نمایندگی برای کشور هویت می آورد. توسعه بازار و فروش محصولات ایرانی از اهداف این دفاتر نمایندگی محسوب می شود.

درصدد هستیم میزان صادراتمان افزایش یابد و جغرافیای کشورهای هدف برای صادرات نیز مد نظرمان قرار بگیرد. پیش بینی می کنیم تا دوسال آینده تعداد کشورهایی که محصولات نانو را به آنها صادر می کنیم دو برابر شود؛ رشد فزاینده در سالهای آتی برای صادرات محصولات مبتنی بر فناوری نانو سرلوحه کار ماست.

*چه برنامه ای برای افزایش  صادرات محصولات نانو دارید؟

دو سال پیش در چین یک دفتر با هدف توسعه صادرات به چین راه اندازی کردیم؛ هرچند که در کشور ما این باور وجود ندارد که به چین صادر کنیم. چون چین به کالاهایی با قیمت پائین و قابل رقابت معروف است ما چین را در اولویت قرار دادیم زیرا اگر در چین جاپایی باز کنیم بازار خوبی برایمان فراهم می شود.

وقتی در کشور چین سرمایه گذاری کنیم انگار روی ۴۰ کشور سرمایه گذاری کرده ایم؛ چین معادل ۴۰ کشور است و این برای ما اولویت داشت چون اعتقاد داریم اگر در عرصه« های تک» نتوانیم خود را توسعه دهیم شرکت های دانش بنیان به بن بست می خورند؛ بنابراین امروز باید در رابطه با توسعه بازار شرکت ها تلاش کنیم.

*پیشنهاد شما به شرکت های دانش بنیان برای پیروزی در عرصه صادرات چیست؟

ما اگر بخواهیم در این عرصه موفق باشیم باید به شرکت ها آموزش دهیم که جهانی فکر کنند و طراحی کنند؛ مطابق با استانداردهای معتبر جهانی محصولات خود را بسازند. مارکینگ محصولات «های تک» با محصولات معمولی خیلی تفاوت دارد حتما امروز هم دیر است و باید تُجاری در این زمینه تربیت کنیم.

*برای تجاری سازی محصولات نانو در شرکت های دانش بنیان چه اقداماتی نیاز است؟

فناوری نانو اکنون در بیش از ۱۰ حوزه صنعتی کاربرد دارد و رسوخ کرده ؛ این موضوع روز به روز جامعیت می یابد.برای تجاری سازی یک اکوسیستم نیاز داریم تا بتوانیم دانش خود را به ثروت تبدیل کنیم. ما در تبدیل ثروت به دانش خوب عمل کرده ایم ولی از نظر کمی باید به تولید علم با کیفیت دقت کنیم و با تغییر نگرش در دانشگاه ها این موضوع را تقویت کنیم.

ابزار، بودجه، امکانات در  مسیر تجاری سازی محصولات شرکت های دانش بنیان تأثیرگذار هستند.  همچنین در این راستا به آزمایشگاه هایی با تجهیزات پیشرفته نیاز داریم تا متخصصان بتوانند در مرز دانش به کار تحقیقاتی برسانند.

متأسفانه ما در این کشور مخالفانی می بینیم که با انتشار مقاله و تحقیقات علمی مخالفت می کنند. مقاله شاخص تولید علم است و ما نمی توانیم آن را نفی کنیم. دنیا در عرصه علمی ما را با انتشار این مقالات می بینند. مقام معظم رهبری تأکید دارند باید ایران به مرجعیت علمی برسد که تنها با این رویه قابل دستیابی است.

وقتی دانشمندان تراز اول به یافته های علمی ما رجوع کنند، عالی است؛ ما بدون بنیه علمی خوب نمی توانیم در توسعه تکنولوژی موفق باشیم اگر ما در مرز دانش نظریه های جدید نداشته باشیم در توسعه تکنولوژی موفق نخواهیم بود و تنها یک کپی بردار خوب می شویم؛ ما زمانی حرفی برای گفتن داریم که محصولات پیشرفته مبتنی بر یافته های علمی خودمان عرضه کنیم.

در آن زمان است که کشورهای پیشرفته ایران را به رسمیت می شناسند. بنابراین اگر می خواهیم پیشرفت کنیم و به رسمیت شناخته شویم و اقتصاد دانش بنیان در این کشور شکل بگیرد باید بنیه علمی با کیفیت خود را تقویت کنیم که این امر به برنامه ریزی و سرمایه گذاری نیاز دارد.

ما سرمایه اصلی که نیروی انسانی متخصص و زبده است داریم ولی این مغزها را فرآوری نکرده ایم تا از آنها بهره برداری کنیم. این جای تأسف دارد چون این سرمایه ها به رسمیت شناخته نمی شود و این شایسته جامعه ما نیست.

*البته که علاوه بر نیروی انسانی و مقاله و مسائلی مربوط به آموزش ها و تجهیزات نیاز به بودجه می تواند یک عامل اصلی برای توسعه یک فناوری در هر کشوری باشد؛ بفرمایید که ایران در مقایسه با سایر کشورها به چه میزان روی فناوری نانو سرمایه گذاری می کنند؟

امریکا بالغ بر یک و نیم میلیارد دلار روی فناوری نانو سرمایه گذاری می کند این بودجه بخش دولتی به غیر از بخش خصوصی است. کشور چین ۱.۲ میلیارد دلار، ژاپن یک میلیارد دلار، کره جنوبی ۷۰۰ میلیون دلار بودجه به صورت سالانه صرف فناوری نانو می کنند.

این بودجه ها برای خاص فناوری نانو است چون به اهمیت نانو پی برده اند. ولی در کشور ما زیر ۲۰ میلیون دلار به فناوری نانو اختصاص می یابد و این جای تأسف دارد.

*با این میزان بودجه در کشور ما در حوزه نانو پیشرفت این تکنولوژی را چگونه ارزیابی می کنید؟

با این میزان سرمایه گذاری، بسیاری از کشورها را پشت سر گذاشته ایم و رتبه خوبی در نانو داریم. سرمایه اصلی ما نیروهای جوان هستند. ما در دیداری که مقام معظم رهبری با محققان نانو داشتند به ایشان عرض کردیم در بحث نانو از دامنه کوه بالا رفته ایم ولی اکنون وارد صخره نوردی شده ایم و در حال رقابت با کشورهای آلمان، کره جنوبی، چین و آمریکا هستیم؛ این رقابت شوخی نیست.

صخره نوردی ابزار و امکانات خاص خودش را می خواهد. اگر یکی بدون ابزار و ملزومات صخره نوردی وارد این کار شود و سقوط کند؛ سقوط خطرناکی خواهد بود. من نگران هستم که با این تزریق منابع مالی در عرصه فناوری نانو حتی در حفظ رتبه دچار مشکل شویم؛ اعتقاد دارم ما با این ظرفیت ها کشش حداقل ۵ برابر این بودجه را داریم تا بتوانیم تأثیرگذاری شگرفی در بحث علم و فناوری و تولید محصولات متنوع داشته باشیم و بازار صادراتی خود را توسعه دهیم.

ما در سند چشم انداز گفته ایم که می خواهیم از فناوری نانو برای تولید ثروت و ارتقاء زندگی مردم بهره برداری کنیم. اگر امروز سرمایه گذاری نکنیم باید در آینده با هزینه بسیار زیاد برای واردات محصولات نانو تلاش کنیم. امروز زمان سرمایه گذاری است.

*برند سازی در حوزه فناوری نانو به چه صورتی است؟ آیا در این زمینه اقدامی صورت گرفته است؟

بله.قطعا در این حوزه برنامه ریزی هایی داریم. به طوریکه در برندسازی منسوجات اقداماتی در دست بررسی است. این برند سازی به گونه ای  است که محصولات این حوزه از شرکتهای مختلف در یک شرکت با یک برند خاص به فروش می رسند.

ایجاد این برند که در بر گیرنده چندین برند است، در بازار محصولات تاثیر بسزایی دارد تا بدین وسیله سبد یک محصول تکمیل و اعتماد مشتری نیز جلب شود. تاکنون در«تجهیزات»، «منسوجات» و «تجهیزات و ماشین‌آلات نیمه‌صنعتی» این نوع برند سازی صورت گرفته است.

* برخی از مردم ذهنیت اشتباهی نسبت به فناوری نانو دارند و این ذهنیت هم از محصولاتی که تحت عنوان «نانو» در مترو و اماکن عمومی توسط دستفروشها تبلیغ می شود به وجود آمده برای این اعتماد سازی اقداماتی انجام داده اید؟

بله. موضوع «نانو نماد» از جمله اقداماتی است که می تواند تاییدیه محصولات نانو را ثابت کند. نانونماد مانند برچسب گذاری مواد غذایی و آشامیدنی با عنوان« سیب» است که محصولات را از سوی سازمان غذا و دارو تایید می کند.

برای جلوگیری از فروش محصولات تقلبی در مترو و جاهای دیگر بحث «نانو نماد» مطرح شد. علی رغم اینکه نانونماد تأیید شده ولی سازمان استاندارد که باید وارد میدان می شده تا این طرح اجرایی شود اقدامی نکرده است.

این سازمان کند و بروکرات است و ما این دلخوری را داریم و نگران هستیم که با افزایش اجناس تقلبی که با نام نانو در بازار به فروش می رسد دیدگاه مردم عوض شود. ما هرچه سریعتر می خواهیم نانو نماد را معرفی کنیم تا دیدگاه اشتباه مردم تغییر کند و در نهایت محصولات نانوی واقعی بدست مردم برسد.

نانونماد بازار محصولات نانو را نظم می دهد و باعث حذف سودجویان در این عرصه می شود.

*برخی نیز فکر می کنند فناوریهای جدید ضررهایی دارند، آیا تاکنون ضرری در فناوری نانو به اثبات رسیده است؟

قطعا مقاومت نسبت به فناوری های جدید که آثار سوئی دارند وجود دارد اما به یقین عرض می کنم که تاکنون تحقیقی اثرات سوء را در فناوری نانو ثابت نکرده است.

ولی اعتقاد داریم هر فناوری که مفید است آثار سوء هم دارد اما باید منافع و مضرات را در کفه ترازو بگذاریم؛ در کل با فناوری نانو محصولات با ویژگی های مفید تولید می شوند. مثلا آفت کش هایی که با فناوری نانو تولید می شوند سمی نیستند؛ با فناوری نانو از اتلاف انرژی در صنایع مختلف جلوگیری می شود؛نیترات، ارسنیک و فلزات به طور قابل توجهی با فناوری نانو از آب حذف می شود و اینها نمونه هایی از ویژگی های خوب در فناوری نانو به شمار می رود.

*چشم انداز نانو در سالهای آینده از نظر شما چگونه است؟

بیشتر تمرکز ما در فناوری نانو صنعتی سازی و تجاری سازی است. شکوفایی اقتصاد نانو منجر به تحول اقتصادی، ثروت افزایی، اشتغال زایی، افزایش صادرات برای ایران  می شود. با صادارت محصولات نانو می توانیم دیدگاه کشورهای خارجی را به ایران عوض کنیم.

*اگر بخواهید به حوزه فناوری نانوی ایران نمره بدهید چه عددی مد نظر شماست؟

من به سختی نمره می دهم. البته که نمی توانیم نمره ای به ایران در این زمینه بدهیم. ولی می توانم بگویم راضی هستیم از آنچه که فناوری نانو در ایران بوده و خوشحالیم تیم زبده ای نانو را در کشور پیش می برند.

*جدایی از بحث های تخصصی  که در صحبت های شما به افتخارات ایران در زمینه فناوری نانو اشاره شد و  ضمن آن گله هایی هم در این فناوری داشتید برای ما جالب است بدانیم به کدامیک از حوزه های فناوری نانو علاقه دارید؟

فناوری نانو در حوزه های سلامتی، کالاهای خانگی، نساجی و پوشاک، عمران و ساختمان، نانو مواد، حمل و نقل، محیط زیست، پلیمر و کامپوزیت، انرژی، رنگ و رزین و...قابل کاربرد هستند. به جرات می توانم بگویم که به همه حوزه های نانو علاقه دارم.

*برای ما جالب تر است که بدانیم چه محصولاتی نانویی را مصرف می کنید؟

داروی نانوکورکومین که از ماده موثر زردچوبه (کورکومین) گرفته شده و فرمولاسیون آن منحصر به فرد و مخصوص ایران است را استفاده می کنم. زردچوبه در طب سنتی ما مصارف زیادی دارد و به عنوان ضد التهاب، ضد سرطان، آنتی اکسیدان استفاده می شود اما مشکل اینجاست که میزان جذب کورکومین و سایر مواد گیاهی در بدن بسیار پایین است به همین منظور از این نانو دارو استفاده می کنم.

از دیگر محصولاتی که در زندگی بنده جایگزین محصولات معمولی شده پوشاک و حوله نانویی است؛ اگر ساختمان نانویی هم بسازند از آن استفاده می کنم.