با ايجادنگرش كارآفرينانه دردانشجويان می توان به عنوان شرط لازم براي بروز رفتاركارآفرينانه و متعاقب آن خود اشتغالی ازسوي آنان گامی هرچند کوچک در تحقق فرمایش مقام معظم رهبری برداشت.
به گزارش تیتر آزاد، در راستای فرمایش رهبر معظم انقلاب که می فرمایند کارآفرینی نوعی عبادت و ارزش آفرینی است و توصیه های موکد معظم له در سنوات اخیر به اقتصاد مقاومتی ، تولید ملی وحمایت ازکارو سرمایه ایرانی و از سویی اوضاع نابسامان وضعیت اشتغال ، کارآفرینی و نقش آن در بستر سازی و آماده سازی زیر ساخت تولید ملی و سرمایه داخلی و جایگاه بی بدیل دانشگاه ها به ویژه دانشگاه فنی وحرفه ای در این رابطه از اهمیت و ضرورت دو چندانی برخوردارست .
با ايجادنگرش كارآفرينانه دردانشجويان می توان به عنوان شرط لازم براي بروز رفتاركارآفرينانه و متعاقب آن خود اشتغالی ازسوي آنان گامی هرچند کوچک در تحقق فرمایش معظم له برداشت. نگرش ها متأثر ازدو دسته عوامل درون دانشگاهي و عوامل برون دانشگاهي اند، عوامل برون دانشگاهی به طورغيرمستقيم نگرش دانشجويان راتحت تأثيرقرارمي دهد.عوامل درون دانشگاهی مي تواندنگرش دانشجويان رابه طورمستقيم تحت تأثيرقراردهد.
به دلیل فقدان یك الگوی منسجم در آموزش کارآفرینی درسطح آموزش عالي كشور و از سویی اهمیت ونقش کارآفرينی ، مشكلات اقتصادی جامعه، ترويج و اشاعه ی كارآفرينی و تربيت كارآفرينان برای كشور ضرورت داردكه اين امر،يكی ازوظايف وچشم اندازهای آموزش عالي بشمار آید(احمدپورداريانی،1385)
یکی از مسائل اساسی جامعه کنونی مشکل اشتغال و بیکاری است که به دلیل افزایش رشد جمعیت از مهمترین چالش های اجتماعی محسوب می شود(تاجعبادی، 2008).
هدف آموزش عالی پرورش فارغ التحصیلانی است که پس از دوران تحصیل خویش بتوانند از منابع وفرصت های موجود برای ایجاد شغل مرتبط با آموختههای دانشگاهی خود استفاده نمایند (بارانی و زرافشانی، 1388).
شکاف بین آموزشهای موجود و نیازهای واقعی بازار کار از مشکلات اشتغال کنونی است که با ارائه آموزش مناسب می توان در ررفع آن کوشید.(شفیع آبادی،1382)
دانشگاهها می توانند باتشخیص نیازهای بازار کار و برآن اساس ازطريق توانايیهای بالقوه خود متناسب باشرايط اقتصادی وفرهنگی ، به حل نيازهای بازاركار کمک نمایند.آموزش عامل توسعه و توسعه عامل افزايش اشتغال است.کارآفرینی می بایست به عنوان اقدامی جدی در جهت اشتغالزایی ،در اولویت قرار گیرد.(شاه حسینی، 1388) .
امروزه کارآفرینی یکی از شاخصهای توسعه در کشورهای رو به رشد محسوب میشود. تعمیق و گسترش فرهنگ کارآفرینی به عنوان یکی از نیازهای ضروری جامعه،نیازمند توجه اساسی به امر آموزش در این زمینه میباشد(کیا ونساج 1386).
کارآفرینی در دانشگاهای کشور به ویژه دانشگاه های فنی وحرفه ای ، فنی و مهندسی و علمی و کاربردی به دلیل رسالت ، اهداف ، ساختار و فرایندهای خاص خودنیازمند توجه جدی تری است در واقع می توان گفت در این بخش از آموزش عالی ، رشد و توسعه کارآفرینی دانشجویان و دانش آموختگان یک ضرورت به نظر می رسد که غفلت از آن نیل به اهداف آن را با مشکل مواجه نموده که فلسفه وجودی این دانشگاه ها را در جامعه مخدوش خواهد کرد.
سیر تحولات جهانی گویای حضور موثر کارآفرینان در عرصه توسعه فن آوری و اقتصادی جوامع پیشرفته است آموزش، يكي از جنبههای مهم در گسترش كارآفرينی است كه مورد توجه قرار گرفته است. درحال حاضر آموزش كارآفرينی يكي از مهمترين فعاليتهای دانشگاهی است. ازآنجائی که بيشتر دانشجويان صرفا یک مدرك دریافت می کنند و تخصص فارغالتحصيلان نیز غالبا با نيازهاي بازار كار همخواني ندارد و از سویی به دلیل كاربردي نبودن درس هاي دانشگاهي بويژه در رشتههاي فني، دانشآموختگان آمادگي براي كاردر جامعه را ندارند. انتظار می رود که فرهنگ كارآفريني درسطوح گوناگون جامعه نهادینه شود . متأسفانه به جاي ايجاد فرهنگ كارآفريني و خوداشتغالی، فرهنگ كارمند پروری در جامعه رشد نموده است كه با توجه به عدم ظرفيت جذب و بکار گیری نيرو مشکلات جدی درجامعه ایجاد شده است.
دانش آموختگان نظام آموزشی بجای راه اندازی شرکت های کسب وکار و ایجاد شغل برای خود و سایرین به دنبال استخدام هستند. با توجه به نقش كارآفريني در گسترش فعاليتهاي نوآورانه دانشگاه ها می بایست با تلاش بيشتری، برنامههاي مناسب براي تربيت نيروهاي متخصص و كارآفرين تنظيم و اجرا كنند. زيرا پايداري نظام آموزش عالي کشور، پرورش وتربیت نيروي انساني كارآمد، شايسته و ماهر به منظور پاسخگويي به نيازهاي واقعي جامعه درزمينههاي گوناگون است.
خیل فارغ التحصیلان دانشگاهی و نیروهای متخصص جویای کار، معظل بیکاری واشتغال ، پایان پذیر بودن منابع و دخایر زیر زمینی نفت و گاز وامثالهم و استراژی کوچک سازی دولت و اهتمام به امرخصوصی سازی و تحقق اصل 44 قانون اساسی کشور و از سویی تحریم های دول استکباری ، همچنین نامگذاری سنوات اخیر از سوی رهبر معظم انقلاب و عنایت معظم له به اقتصاد مقاومتی و توصیه در عدم اتکای بودجه کشور به منابع و ذخایرنفتی و شرايط كنوني اقتصاد كشورمان ، پرورش و آموزشكارآفرينان در كشور از اهميت خاصی برخوردار است و می توان از طریق آموزش کار آفرینی زمینه بروز خلاقیت و نوآوری و توسعه اشتغال مولد ، تولید ثروت و سرمایه در کشور رافراهم نموده تا استقلال و پیشرفت اقتصادی نظام که در توسعه وکمال همه جانبه کشور موثر است تکامل حقیقی یابد.
كارآفرینی ازهمان ابتدای خلقت بشر و در تمام مراحل مختلف زندگیانسان حضور داشته است وتعاریف زیادی از آن ارائه شده است.
ک اآفرینی عبارتست از فرایند خلق چیزی با ارزش و متفاوت ،از طریق اختصاص زمان وتلاش کافی ،همراه با ریسک مالی ، روانی واجتماعی که فرد پاداش مالی ورضایت از نتایج حاصله دریافت می کند(هیسریچ ،2004، به نقل از سلجوقی، 1389).
از نظرکارشناسان اقتصادی، كارآفرین کسی است که منابع ، نیروی کار و سرمایه را با هم ترکیب می کند تا ارزش آنها را نسبت به حالتاولیهاش افزایش یابد . (احمد پور داریانی،1381 ).
از نظر روان شناسان ،کارآفرین کسی است که به وسیله ویژگی شخصی خود به پیش می رود ، ویژگی هایی از قبیل نیاز به کسب کردن یا رسیدن به چیزی ، تجربه نمودن و انجام دادن (سلجوقی ،1389).
نقش آموزش کار آفرینی در ایجاد اشتغال
یکی از عواملی که بر روی نگرش دانشجویان و انتخاب شغلی آینده آنها اثر دارد، آموزش شغلی و تخصص در زمینه شغلی است. یکی از روش های توسعه نیروی انسانی، آموزش شغلی است. منظور از آموزش فرایند تعلیم و تربیت شغلی در کلیه سطوح و دوره ها است .
وضعيت آموزش عالي و بیکاری كشور
آمارهای انتشار يافته توسط مركز پژوهش و برنامه¬ريزي آموزش عالي كشور نشان ميدهد كه علي¬رغم تلاش و هزينه هاي صرف شده براي ارتقاي شاخص هاي آموزش عالي در كشور، متاسفانه نرخ بيكاري در بين دانش آموختگان دانشگاهي بسيار بالا است كه در مقابل نرخ بيكاري كل جامعه، رقم نسبتا بالاتري را شامل ميشود كه نشان دهنده فراهم نبودن بستر اشتغال متخصصان در كشور ميباشد(آراسته، 1382).
نگرش:نگرش، ترکیب شناخت ها،ا احساس ها و آمادگی برای عمل به یک چیز معین رانگرش شخص نسبت به آن چیز گویند.(کریمی،1373) .
ابعاد نگرش:
1. شناختی 2. عاطفی 3. رفتاری
اعتقادات و باورها افراد نسبت به اشیاء و امور ( جزء شناختی ) اساس و پایه ی نگرش ها را فراهم می کند .احساسات شخص نسبت به اشیاء و امور ( جزء عاطفی ) اصل نگرش است. قصد یا نیت رفتاری یا عمل یک شخص ( جزء رفتاری ) جهت رفتاری شخص را مشخص می کندو عمل شخص محصول یا برآیند اعتقادات، نگرشها و تمایلات رفتاری است( مهرآرا، 1373)
نتایج تحقیقات، نشانگر این است که فرایندها و برنامه های آموزشی خاص می تواند با تغییر بینش و نگرش افراد و تجهیز آن ها به دانش و مهارت های خاص، یک کارآفرین بالقوه را به کارآفرین بالفعل تبدیل کند . آموزش های کار آفرینی موجب می گردند تا نگرش افراد تغییر کند و به سمت رفتار کار آفرینانه واشتغالی سوق یابد.
کارآفرینی در نظام ارزشی اسلام
دستیابی به زندگی شایسته و سالم، درگرو بهرهگیری از معارف آسمانی، تفكر و فعالیت دوراندیشانه و مفید است. راه اصلی وصول به زندگی مطلوب، شكوفایی استعدادهای درونی وعملیاتی نمودن آنهاست. ضرورت آموختن یك كار و پیشه ازآموزه های دینی است . تجلی توحید در اقتصاد و كارآفرینی از دیدگاه قرآن كریم، تمام هستی و به ویژه انسان، منابع و ابزارهای تولید و تمامی فعالیتهای تولیدی انسان، مخلوق خدا و نشان خداوندیاند و قرآن، همه آنها را آثار رحمت و فضل خدا میداند و كارآفرینان نیز تجلیگاه این ویژگی خدایند و هر روز، او دستاندركار و نو آفرین است.
پیامبر اعظم (ص) می فرمایند: خداوند بندهای را دوست دارد ، كار و پیشهای را بیاموزد تا به وسیله آن، از مردم، بینیاز گشته، از كابوس هراسانگیز فقر، رهایی یابد. حضرت ، كار كردن را ، در ردیف جهاد در راه خدا می دانند و مروج كار و كارآفرینی بودو مبدأ كار و كارآفرینی را خدا میدانست و همواره تأكید میكرد كسی كه از دسترنج خود درآمد داشته باشد و كسب و كار و اشتغال داشته باشد، دوست خداوند است(خنیفر، 1386).
در تحقیقی بندپی (1389) نشان داد که میانگین رتبه دو گروه دانشجویان آموزش دیده درس کارآفرینی و دانشجویانی که این درس را نیاموختند تفاوت زیادی دارد. نتایج حاصل با 95 درصداطمینان، نشانگرتفاوت معنی در این دو گروه بود. بعبارتی آموزش مهارت های کارآفرینی بر نگرش افراد نسبت به بازار کار موثر است. همچنین پژوهش تام (2009) به نقل ازجعفری مقدم اثر آموزش كارآفرینی بر نگرش های كارآفرینانه ی دانشجویان را بررسی كرده و نگرش كارآفرینانه را به عنوان متغیر عملیاتی در نظر گرفته است. نتایج نشان دادکه آموزش كارآفرینی بر افزایش نگر ش كارآفرینانه اثرگذار بوده و تغییر قابل توجهی درنگرش كارآفرینانه ی دانشجویان، قبل و بعد از دور ه ی آموزش كارآفرینی مشاهده شد.
چارچوب مفهومی و تعاریف اجزای آن
ابعاد نگرش |
بعد شناختی |
بعد عاطفی |
بعد رفتاری |
مبین هر نوع نظر، شناخت و باور نسبت به موضوع نگرش و نیز اطلاعات، آگاهی ها و دانستنی ها و حقایق است |
بیان گر هیجان ها درباره ی نگرش بوده وبه عبارت دیگراحساس منفی یا مثبتی است كه به هنگام اندیشیدن و یا تصور كردن متعلق نگرش در شخص پدیدار می شود. |
آمادگی و گرایش به اقدام عملی درباره ی نگرش است كه بعد عملكردی و رفتاری نگرش را پدید می آورد. |
مطالعات و تحقیقات موید این است كه ویژگی های كارآفرینانه وخود اشتغالی اغلب اكتسابی هستند و نه ارثی. از این رو، با اجرای دوره های آموزشی در این زمینه می توان بر نگرش خود اشتغالی افراد تاثیر گذاشته و با رفع ابهام از آینده شغلی ، نیاز شغلی آینده آنان را برطرف نمود. لذا آموزش كارآفرینی را می توان یكی از مهمترین و گستردهترین فعالیت دانشگاه ها بشمارآورد.نتایج پژوهش های مختلف بیانگر این است که آموزش های کارآفرینی تاثیر مثبت و معناداری را بر روی نگرش خود اشتغالی دانشجویان داشته است و در بهبود این نگرش ها نسبت به مباحث کارآفرینی و خود اشتغالی موثر بوده است و میتوان اینگونه نتیجه گرفت که با توجه به شرح جلسات آموزشی و مطالب ارائه شده و تأکید این آموزشها بر شناسایی فرصتها و چگونگی بهرهگیری از آنها و شناخت نوع زندگی شغلی به آنها این امکان داده میشود تا برای چالشهای پیش روی آینده خود راه حلهایی بیابند.
بنا به نتایج این تحقیقات ،مراکز آموزش عالی و مؤسسات آموزش فنی و حرفهای در هدایت دانشآموختگان به بازار کار با توجه به تناسب رشته تحصیلی آنان با مشاغل، و امکان شرایط مطلوب در محیط تحصیلی برای رشد و بروز قابلیتهای آنان،میتوانند بهرهمند شوند.
بنابراین ،کارآفرینی و نگرش خوداشتغالی صرفا صفت ذاتی افراد نبوده ، بلکه از طریق آموزش و مهارت های کارآفرینی می توان نگرش کارآفرینانه و خود اشتغالی را در افراد شکل داده و تقویت نمود.
حال که به حول قوه الهی و با پی گیری مجددانه وهمت مسئولین محترم دانشگاه آزاد اسلامی واحد علی آباد کتول و سایر عزیزان ، رشته کارآفرینی درگرایش های مختلف در مقطع دکتری در استان گلستان ایجاد گردید و به آموزش دانشجو یان می پردازد انتظار می رود استاندارمحترم و نمایندگان گرامی مردم شریف استان در مجلس شورای اسلامی و سایر دست اندرکاران عزیز فرصت را غنیمت شمرده و با بهره مندی از این پتانسیل علمی وکم نظیر در کشور ،زمینه ترویج فرهنگ کارآفرینی و استفاده بهینه و موثر از همه فرصت های موجود در استان را مد نظر قرار داده و موجبات اشتغال ،توسعه و آبادانی همه جانبه استان و جامعه اسلامی عزیزمان ایران را بیش از پیش فراهم نمایند.
پبشنهادات
1) نهادینه کردن فرهنگ و تقویت ارزش های کارآفرینی وخود اشتغالی
2) برنامه ریزی مطلوب آموزشی درتمامی سطوح آموزشی متناسب باشرایط ونیازجامعه
3) توجه جدی و اهتمام دانشگاه ها به برگزاری دوره های آموزشی از قبیل مهارت های مختلف خود
اشتغالی ، مهارت عمومی کسب و کار و مهارت های کارآفرینی و...
4) برگزاری همایش وبرنامه های متعددی درطول سال تحصیلی جهت آشنایی دانشجویان با اهمیت
کارآفرینی وخود اشتغالی وچگونگی راه اندازی کسب وکار
5) معرفی کارآفرینان وخوداشتغالان برتر به خصوص دانشجویان موفق دراین زمینه به دانشجویان
6) تشکیل هسته مشاوره شغلی در دانشگاه ها و ارتباط مستمر با دانشجویان جهت آشنایی با مشاغل مرتبط رشته
تحصیلی، قوانین و نحوه راه اندازی کسب وکار، انجام پروژههای شغلی وارتباط دوسویه دانشگاه وصنعت
7) تدوین واحدهای درسی کارآفرینی(مبانی کارآفرینی، ایده یابی ،خلاقیت ونوآوری و طرح راه اندازی کسب وکار
وخود اشتغالی و...) متناسب با هر رشته تحصیلی واهتمام وحمایت جدی مدیران دانشگاهی به تحقق اهداف آموزشی آن
8) ارج نهادن به فعالیتهای اشتغالزای دانشجویان واعطای امتیازات لازم در جهت توسعه کسب وکار خویش
9)پشتیبانی دولت وارایه خدمات مناسب به کارآفرینان ودانشجویان مستعد وتوانمند
محقق و نویسنده: سید حسین حسینی غفاری - مدرس آموزشکده فنی وحرفه ای حضرت امام خمینی (ره) علی آبادکتول و دانشجوی دکتری کارآفرینی - آموزش عالی دانشگاه آزاد اسلامی واحدعلی آباد کتول