در کودتای 28 مرداد و به شکست کشاندن نهضت ملی نفت، طراحان کودتا در خارج از مرزهای ایران با رهبران کودتا در داخل کشور از جمله "شاپور ریپورتر" قرار گذاشتند که در نیمه شب 24 مرداد 1332 با شنیدن پیام رمز "اکنون ساعت دقیقا 12 نیمه شب است" از رادیو بی.بی.سی عملیات کودتا و براندازی دولت مصدق تحت عنوان عملیات آژاکس را کلید بزنند.
به گزارش تیترآزاد، به نقل از دانا، واژه کودتا که از زبان فرانسوی وارد زبان فارسی شده، به معنی ضربه ناگهانی به دولت است. این واژه در فرهنگ سیاسی یعنی برافکندن دولت و جابجایی قدرت در درون نظام از گروهی به گروه دیگر که معمولا به صورت ناگهانی و قهرآمیز صورت می گیرد که حتی می تواند پیامدهای اجتماعی نیز در پی داشته باشد.
یک کودتا در دو صورت موفق خواهد شد: یا فعالان سیاسی در جامعه کم شمار باشند و یا کودتا باید به تایید بخش جالب توجهی از فعالان سیاسی برسد. تقسیم قدرت نیز در کودتا میان گروه های سیاسی به سختی صورت می گیرد و در غیاب این شرایط کودتا به شکست یا جنگ داخلی می انجامد.
فرق انقلاب با کودتا در این است که انقلاب ماهیت مردمی دارد ولی کودتا چنین نیست. در کودتا یک اقلیت مسلح و مجهز به نیرو، در مقابل اقلیت که حاکم بر اکثریت جامعه است، قیام میکنند و وضع موجود را در هم می ریزد و خود جای گروه قبلی قرار میگیرد و این استقرار ارتباطی به صالح یا ناصالح بودن کودتاگران ندارد؛ آنچه که اهمیت دارد اینست که در کودتا اکثریت مردم از حساب خارج هستند و در فعل و انفعالات نقشی ندارند.
در میان کودتاها و شبه انقلاب ها، انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب به تمام معنی واقعی است که در واقع اگر قرار باشد نظیری برای آن پیدا کنیم، شاید بتوانیم انقلاب صدر اسلام را مثال بزنیم .ماهیت انقلابی این انقلاب از بسیاری از انقلاب های اصیل در تاریخ ، اصیل تر است، چرا که در این انقلاب اکثریت افراد یک ملت از زن و مرد و پیر و جوان با دست خالی، اما با روحیه ای انقلابی علیه یک رژیم قدرتمند قیام کردند و به پیروزی رسیدند.
کودتای 28 مرداد 1332 یکی از نقاط پرمسئله و حساس تاریخ معاصر ایران است که سرنوشتی متفاوت را برای کشور رقم زد؛ به همین دلیل باید بارها مورد بررسی و تدقیق قرار بگیرد این کودتا از جمله پیچیده ترین و درعین حال پرابهام ترین اتفاقات تاریخ معاصر به شمار می آید و تفسیرهای مختلفی از این واقعه ارائه گردیده است. لیکن همواره سوالاتی اساسی از جمله اینکه گردانندگان اصلی این کودتا چه کسانی بوده اند؟ هدف از انجام کودتا چه بود؟ وچه شکافی باعث گسست همبستگی نیروهای ملی ومذهبی ،مصدق و کاشانی شد که نتوانستند طرح اجرای کودتا را نافرجام بگذارند؟ همه وهمه از جمله مواردی است که ذهن پژوهشگران ومورخان را به خود معطوف ساخته است.
مساله مهم و اساسی که از جمله اهداف اجرای کودتای 28 مرداد بوده، مسائلی مربوط به نفت ایران می باشد. نفت به طور معمول ونفت ایران به صورتی خاص یکی از ذخایر مهم سرمایه داری به حساب آمده واز این حیث همواره بر سر تصاحب آن بین دول مختلف درگیری هایی را ایجاد کرده است. همین امر باعث می گردد تا فدرت هایی هم چون انگلیس و شوروی از همان ابتدا تمام تلاش خود را برای حفظ منابع سرمایه داری وبه دست گرفتن گلوگاه نفتی ایران انجام دهند حتی اگر این امر به قیمت کلید زدن انجام یک کودتا در کشور باشد.
شصت و دو سال از حادثه ای می گذرد که به سرنگونی "محمد مصدق" از حکومت منجر شد. در شش دهه ای که از این کودتا می گذرد، روایت های مختلفی از چگونگی وقوع آن از سوی تاریخ نویسان با گرایش های مسلکی مختلف ارائه شده است، با تمامی این اوصاف کودتای نظامی 28 مرداد 1332 به عنوان یکی از مهم ترین و سرنوشت سازترین حوادث سیاسی تاریخ معاصر کشورمان، سرمنشا بسیاری از حوادث تلخ تاریخی این سرزمین به حساب می آید.
چرخش و انتقال قدرت صورت گرفته در کودتا، نمونه ای از تلاش استعمار خارجی به مدد استبداد داخلی برای محروم ساختن ملت و کشور ایران از سه مولفه الهام گرفته از آموزه های دینی یعنی، استقلال و آزادی و کرامت انسانی است.
نقش و اذعان بی.بی.سی در کودتای 28 مرداد
"اینجا لندن است واکنون ساعت دقیقا 12 نیمه شب است" . این پیام رمز عملیات آژاکس برای سرنگونی دولت مصدق بود که از رادیو بی.بی.سی در شب ۲۴ مرداد سال ۱۳۳۲ اعلام شد.
رادیوی فارسی زبان بی.بی.سی زمانی تاسیس شد که جهان غرب و اروپا در آتش تخاصم دولت متحد و متفق در حال سوختن بود و دستیابی به کشورهای جهان سوم و نقاط کلیدی جهان به عرصه‌ای برای رقابت طرفین جنگ بدل شده بود. در چنین شرایطی که نفوذ آلمان نازی در ایران دوره رضا پهلوی رشد چشمگیری داشت، جایگاه ویژه و تعیین کنندهی سرزمین ایران، انگلیس و متفقین را برای اشغال ایران وسوسه نمود.
در چنین شرایطی رادیو فارسی بی.بی.سی نخست در رقابت با بخش فارسی رادیو آلمان در جهت همراه سازی مردم ایران با اهداف متفقین تلاش می‌نمود و در ضمن زمینه را برای اشغال ایران فراهم می‌ساخت، امری که هشت ماه بعد و در شهریور 1320 جنبه عملی پیدا کرد.
با آغاز جنبش ملی شدن صنعت نفت، بی.بی.سی بر اساس مصالح ملی انگلیس، به طور آشکار با سیاست‌های دولت انگلیس همراه شد. نخست با تهیه گزارش‌ها و تفسیرهایی در ارایه تصویر مثبت از کارنامه شرکت نفت انگلیس و ایران و سپس در همگامی کامل با دولت لندن برای مقابله با ملی شدن صنعت نفت ایران، پرده آخر نمایش بی.بی.سی فارسی نیز، همکاری مستقیم این شبکه در کودتای 28 مرداد 1332 و سرنگونی حکومت مصدق بود.
در این کودتا و به شکست کشاندن نهضت ملی نفت، طراحان کودتا در خارج از مرزهای ایران با رهبران کودتا در داخل کشور از جمله "شاپور ریپورتر" قرار گذاشتند که در نیمه شب 24 مرداد 1332 با شنیدن پیام رمز"اکنون ساعت دقیقا 12 نیمه شب است" از رادیو بی.بی.سی عملیات کودتا و براندازی دولت مصدق تحت عنوان عملیات آژاکس را کلید بزنند.
هرچند که چند سال پیش "صادق صادق نژاد" معروف به "صادق صبا" از دست اندرکاران بی.بی.سی، در برنامه‌ای که به مناسبت هفتادمین سالگرد افتتاح بی.بی.سی فارسی در تلویزیون بی.بی.سی پخش شد، با رد این موضوع ادعا نمود: "جوابش بسیار ساده است. با کمی تحقیق میتوان دریافت که بی.بی.سی فارسی در آن زمان در ساعت 12 نیمه شب اصلا برنامه‌ای نداشته که بخواهد این رمز را اعلام کند."
اما گویا صبا فراموش کرده بود که در آگوست 2005 میلادی شبکه چهار رادیوی بی.بی.سی، برنامه‌ای از سری برنامه‌های "داکیومنت" (سند) و با عنوان "یک کودتای خیلی بریتانیایی" پخش کرد! که در این برنامه که بعدها چندین جایزهی رسانه‌ای نیز دریافت کرد، تصریح شده بود که "گویندهی خبر بی.بی.سی فارسی با اعلام "اکنون ساعت دقیقا 12 نیمه شب است" به جای جمله همیشگی "اکنون ساعت 12 نیمه شب است" پیامی رمزی به شاه و همراهانش برای اطمینان بخشی به آنان و نشان دادن آمادگی لندن برای کودتا دادند.
این چنین بود که بی.بی.سی فارسی نیز ناچار شد بعدها به این حقیقت تلخ اعتراف کند و بعدها در فیلم مستندی که به مناسبت کودتای 28 مرداد توسط شبکه فارسی زبان بی.بی.سی پخش شد، این شبکه برای نخستین بار به نقش رادیوی فارسی زبان بی.بی.سی به عنوان بازوی پروپاگاندای دولت انگلیس در ایران و ایجاد کودتا برای براندازی دولت دکتر مصدق اذعان کرد. پس از اینکه بی.بی.سی بارها منکر نقش خود در کمک به لندن و برکناری مصدق کرده بود، این برنامه مستند به تشریح جزییات این مساله پرداخت که چگونه این شبکه رادیویی با پخش برنامه‌هایی بر ضد مصدق باعث سرنگونی دولت وی شد.
راوی این برنامه در سخنانی تصریح کرد: "دولت انگلیس از رادیوی فارسی زبان بی.بی.سی برای پیشبرد پروپاگاندای خود علیه مصدق استفاده کرد و مرتبا مطالبی بر ضد مصدق از این شبکهی رادیویی پخش می‌شد، به حدی که کارکنان ایرانی رادیوی فارسی زبان بی.بی.سی به خاطر این حرکت دست به اعتصاب زدند."
شبکه بی.بی.سی چهار سال پیش در فیلم مستندی که در 27 مرداد و به مناسبت کودتای 28 مرداد 1332 پخش کرد، برای نخستین بار به نقش رادیوی فارسی‌زبان بی‌بی‌سی به عنوان بازوی پروپاگاندای دولت انگلیس در ایران و ایجاد کودتا برای براندازی دولت دکتر مصدق اذعان کرد. پس از اینکه بی‌بی‌سی بارها منکر نقش خود در کمک به لندن و برکناری مصدق کرده بود، این برنامه مستند به تشریح جزئیات این مسئله پرداخت که چگونه این شبکه رادیویی با پخش برنامه‌هایی بر ضد مصدق باعث سرنگونی دولت وی شد.
راوی این برنامه در سخنانی تصریح کرد: "دولت انگلیس از رادیوی فارسی‌زبان بی‌بی‌سی برای پیشبرد پروپاگاندای خود علیه مصدق استفاده کرد و مرتباً مطالبی بر ضد مصدق از این شبکه رادیویی پخش می‌شد، به حدی که کارکنان ایرانی رادیوی فارسی‌زبان بی‌بی‌سی به خاطر این حرکت دست به اعتصاب زدند".
این مستند همچنین به یک سند محرمانه مربوط به 30 تیر 1330 اشاره می‌کند که در آن یکی از مقامات وزارت خارجه از سفیر انگلیس به خاطر پیشنهادات وی در استفاده از رادیوی فارسی‌زبان بی‌بی‌سی برای تقویت پروپاگاندا علیه مصدق تشکر کرده بود. به گفته بی‌بی‌سی این سند تصریح می‌کند که وزارت خارجه«باید به خاطر نظرات [سفیر انگلیس] در خصوص خط پروپاگاندای پیشنهادی ما، سپاسگزار باشد».
در 28مرداد 32 سرلشکر زاهدی که از حمایت ایالات متحده نیز برخوردار بود توانست با محاصره خانه مصدق واشغال مکان هایی چون رادیو دولت مصدق را سرنگون کند. آمریکا که در ابتدا به خاطر ترس از کمونیسم شاید تمایلی برای همکاری در جهت کودتا نداشت ولی در ادامه بهتر دید برای رفع خطر با انگلیس در براندازی حکومت مصدق همکاری کند. ومصمم بود تا از یک پایگاه نظامی در تهران برای این کار استفاده کند که کودتای زاهدی موفق بوده ونیازی به استفاده از پایگاه نظامی نشد.
اهداف آمریکا، انگلیس وشوروی در به راه انداختن این کودتا در درجه نخست سرنگونی مصدق وسپس برگرداندن نظام استبدادی، سلطه استعماری وباز گرداندن جریان نفتی به غرب بوده است. وشاه هم که در ابتدا با مصدق روابط حسنه ای داشت به تدریج به دلیل الغای انگلیس وآمریکا نسبت به وی سوءظن یافته وتلاشی برای حفظ دولت مصدق نمی کند.در این بین شکاف بین مصدق وکاشانی به دلیل بروز وقایع مربوط به 30 تیر باعث می گردد تا مصدق طیف وسیعی از حامیان خود را از دست بدهد.
البته نباید از ذکر این نکته غافل گشت که مصدق که از همان ابتدا می دانست توان رویارویی با قدرت های غربی را ندارد، سعی نکرد تا با یافتن طرحی منطقی به حل اختلاف با دولت های خارجی بپردازد وبا پافشاری برای در دست گرفتن کنترل منابع نفتی کشور دشمنی دولتهای غربی را به جان خرید و نتیجه آن بازگشت شاه وسقوط دولت در 28 مرداد 1332بود.
عبرت های واقعه 28 مرداد بسیار است و شاید مهمترین آن ترس از نفوذ بیگانگان در کشور باشد. #ما_اجازه_نمیدهیم
انتهای پیام/ مصطفی برزی
