مدیریت بحران از یک چرخه مدیریتی مهم تشکیل شده است که از چهار مرحله پيشگيري، آمادگي، مقابله و بازسازي تشکیل می شود. متاسفانه در مدیریت بحران کشور اکثر اوقات مرحله پیشگیری مورد غفلت قرار میگیرد که این موضوع، خسارتهای زیادی را به مردم و بیت المال وارد می کند.
به گزارش تیتر آزاد، خرداد ۱۳۰۲ هجری شمسی بود که ستاد کمک به آسیب دیدگان وقایع طبیعی تشکیل شد و به مرور زمان این ستاد مراحل تکمیلی خود را سپری کرد.
از بعد از انقلاب ستاد مبارزه با وقایع طبیعی مسئولیتهای بیشتری را بر عهده گرفت تا در ۲۵ دیماه ۱۳۸۶ سازمان مدیریت بحران کشور به منظور ایجاد مدیریت یکپارچه در امر سیاستگذاری، برنامه ریزی، ایجاد هماهنگی و انسجام در زمینه های اجرائی و پژوهشی، اطلاع رسانی متمرکز و نظارت بر مراحل مختلف مدیریت بحران و ساماندهی و بازسازی مناطق آسیب دیده و استفاده از همه امکانات و لوازم مورد نیاز، تشکیل شد.
(مديريت بحران همان فرآيند برنامه ريزي، عملكرد و اقدامات اجرائي است كه توسط دستگاههاي دولتي، غيردولتي و عمومي جهت مديريت عمليات مقابله و بازسازي و بازتواني منطقه آسيب ديده صورت مي پذيرد تا شرايط به وضعيت عادي بازگردد.)
باید بدانیم که مدیریت بحران از یک چرخه مدیریتی مهم متشکل از چهار مرحله پيشگيري، آمادگي، مقابله و بازسازي تشکیل می شود.
ابتدا تعریف این مراحل را با هم مرور می کنیم.
پيشگيري، مجموعه اقداماتي است كه با هدف جلوگيري از وقوع حوادث و يا كاهش آثار زيانبار آن، سطح خطرپذيري جامعه را ارزيابي نموده و با مطالعات و اقدامات لازم سطح آن را تا حد قابل قبول كاهش مي دهد.
آمادگي، مجموعه اقداماتي است كه توانايي جامعه را در انجام مراحل مختلف مديريت بحران افزايش مي دهد كه شامل جمع آوري اطلاعات، برنامه ريزي، سازماندهي، ايجاد ساختارهاي مديريتي، آموزش، تأمين منابع و امكانات، تمرين و مانور است.
مقابله نیز، انجام اقدامات و ارائه خدمات اضطراري به دنبال وقوع بحران است كه با هدف نجات جان و مال انسانها، تأمين رفاه نسبي براي آنها و جلوگيري از گسترش خسارات انجام مي شود. عمليات مقابله شامل اطلاع رساني، هشدار، جست و جو، نجات و امداد، بهداشت، درمان، تأمين امنيت، ترابري، ارتباطات، فوريتهاي پزشكي، تدفين، دفع پسماندها، مهار آتش، كنترل مواد خطرناك، سوخت رساني، برقراري شريانهاي حياتي و ساير خدمات اضطراري ذي ربط است.
مرحله آخر که همان بازسازي و بازتواني می باشد، شامل كليه اقدامات لازم و ضروري پس از وقوع بحران است كه براي بازگرداندن وضعيت عادي به مناطق آسيب ديده با درنظر گرفتن ويژگيهاي توسعه پايدار، ضوابط ايمني، مشاركتهاي مردمي و سازمان مديريت بحران كشور، مسائل فرهنگي، تاريخي، اجتماعي منطقه آسيب ديده انجام مي گيرد. بازتواني نيز شامل مجموعه اقداماتي است كه جهت بازگرداندن شرايط جسمي، روحي و رواني و اجتماعي آسيب ديدگان به حالت طبيعي به انجام مي رسد.
در کشور ما ۳ مرحله آمادگی ، مقابله و تا حدی بازسازی و بازتوانی بخوبی انجام می گیرد، اما مرحله مهمتر که همان پیشگیری است مورد غفلت قرار گرفته است.
اگر ستاد مدیریت بحران استانها، نظارت کافی بر ساخت و سازها انجام می دادند و پیش بینی‌های لازم را برای مقابله با وقوع حوادث طبیعی می کردند، در بلایای طبیعی، کشور و مردم عزیزمان اینگونه خسارت نمی دیدند.
وقتی سخن از پیشگیری در مدیریت بحران به میان می آید، منظور سلسله فعالیتهای پیشگیرانه‌ایست که باید در تمامی فعالیتهای عمرانی و مدیریتی مد نظر گرفته شود تا باعث ایجاد حوادث ناگوار در آینده نشود.
مثلا در ساخت سدها، باید پیش بینی سرریز شدن سد در بارشهای سیل آسا شود و مسیر عبور آب سرریز شده به اندازه نیاز افزایش یافته و مقاوم سازی شود.
زیرا ایجاد سد در مسیر رودخانه، باعث تجمع زیاد آب در بالا دست رودخانه می شود و در سیلابها، مسیر رودخانه پیش روی سد باید، علاوه بر عبور سیلاب حاصل از بارش، آبهای رها شده از پشت سد که به منظور جلوگیری از شکستن سد صورت می گیرد را از خود عبور دهد و این امر با بستر قبلی رودخانه میسر نیست.
همچنین در شهر سازی باید دقت شود، علاوه بر استحکام خانه‌ها ، خیابانها و خانه‌ها در مسیر رودخانه‌ها ساخته نشده و در جایی که رودخانه از داخل شهر می گذرد، سطح رودخانه بطور چشم گیری افزایش یابد تا با هیچ سیلی ، این سیلاب وارد شهر نشود.
یکی دیگر از موارد پیشگیری، کاشت درخت و درختچه در مناطق کوهستانی است که باعث جذب بیشتر آب و جلوگیری از به راه افتادن سیلابها می شود. کاشت درخت در دشتها و زمینهای مسطح نیز یکی از راههای مقابله با تند بادها و پدیده گرد و غبار است.
در ساخت راههای کشور نیز باید دقت شود که در محل تلاقی راه با مسیر رودخانه، باید مسیر عبور آب را بگونه‌ای تعبیه کرد که با طغیان رودخانه‌ها، آب از روی جاده عبور نکند یا اینکه پشت راه محصور نشود.
همچنین ایجاد کانالهای فرعی در مسیر رودخانه‌ها، یکی از راههای جلوگیری از طغیان رودخانه‌ها می باشد.
در ساخت راهها در مسیرهای کوهستانی و برش کوهها، باید نظارت شود که دیواره محافظ برای جلوگیری از رانش کوه زده شود، در غیر اینصورت رانش کوه با بارش اندک بارانی دور از انتظار نیست.
همانگونه که همه می دانند، راههای پیشگیری بسیار زیاد وجود دارد که بطور حتم در کتابهای مهندسی، شهر سازی و ... آمده است و مسئولین امر با اندکی مطالعه می توانند آنها را فرا بگیرند، اما مهمتر از فراگیری این راهها، وجود درک و عزم جدی‌ای برای پیشگیری از خسارتهای مالی و جانی وقایع طبیعی است.
درک و عزمی که باعث شود مسئولان کشور، استان و شهرستانها به راحتی از کنار تخلفات و رعایت نشدن قوانین و اصول مهندسی در ساخت و سازها و تغییرات ایجاده شده در محیط طبیعی (مانند ساخت سد و راهها) عبور نکرده و کوتاهی در این امور را برابر با ایجاد بستر برای کشتار هموطنان خود ببینند.
سید مصطفی میرعرب رضی
انتهای پیام/
