سوم ربیع الثانی سال 255 ه.ق سالروز تشریف فرمایی امام حسن عسکری (ع) به گرگان است ، اما چرا به مدت بسیار طولانی این میراث معنوی ملی ما و احیای آیینی آن مغفول مانده است ؟ و چرا هیچ اهتمامی از سوی مسئولین ارشد استان و مدیران فرهنگی و مذهبی ادارات و نهادهای مختلف در این مدت طولانی در این زمینه دیده نشده است ؟

به گزارش تیتر آزاد به نقل از گلستان ما ؛ امامت و معرفت نسبت بدان مهمترین مسئله و رکن اساسی اسلام ناب محمدی (ص) است و یک جامعه دینی همواره و بطور مستمر محتاج معرفت و شناخت نسبت بدان و تقویت آن است « اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِیَّکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی رَسُولَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی رَسُولَکَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی حُجَّتَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دِینِی »

این موضوع مهم و اساسی زمانی که با مسئله مهدویت ( امامت حضرت ولی عصر عجل الله تعالی و دوران غیبت و انتظار و نیز مسولیت منتظران آن حضرت ) گره می خورد و نه تنها خود مایه وحدت و مودت بین تمامی مذاهب اسلامی منتظر آن حضرت می گردد بلکه براهمیت دو چندان آن می افزاید ، چرا که تمامی امامان نسبت بدان اهتمام داشته اند و نقش ویژه ای بطور خاص در آماده سازی مردم برای دوران غیبت ایفا نموده اند ؛ چون این موضوع از منظر مردم امری غیرعادی و گذر زمان طولانی و فقر و فقدان شواهد و مستندات قابل اتکا برای همگان نیز بر پیچیدگی آن خواهد افزود .

نقش امام حسن عسگری برای آماده ساختن مردم برای دوران غیبت

معرفت و بصیرت بخشی در طول حیات ۲۵۰ ساله از سوی ائمه اطهار انجام گرفته است و بطور خاص با نزدیک شدن به پایان این دوره و سرآغاز غیبت در دوره امام حسن عسکری علیهم السلام امت اسلامی بیش از هر زمان دیگری محتاج چنین آمادگی بوده است. به همین دلیل نوع و سطح و نیز گستره جغرافیایی این معرفت بخشی متفاوت با دیگر دوره ها می باشد.

تبیین امامت و ولایت، تشریح مسئله غیبت امام عصر(عج) و پیشگویی‌های صادق آن حضرت از آینده از عمده اقدامات امام حسن عسکری برای آماده ساختن مردم برای دوران غیبت است.

آن حضرت در این جهاد فرهنگی به مردم می‌گفتند که دوران غیبت طولانی خواهد بود و در این دوره بسیاری نه تنها نسبت به امام غایب بلکه اصل امامت دچار شک و شبهه می شوند و کسانی از این وضعیت نجات پیدا خواهند نمود که نسبت به اصل امامت و وجود امام عصر(عج) معرفت و شناخت لازم داشته باشند.

سفر امام حسن عسکری(ع) به شهر دارالمومنین گرگان یک نقطه عطف تاریخی

نمونه و مصداق بارز این آماده ساختن – که بلحاظ نوع، ابعاد ، فاصله جغرافیایی و نوع ارتباط گرفتن بسیار قابل توجه است - سفر امام حسن عسکری(ع) به شهر دارالمومنین گرگان است.

البته این سفر در چارچوب راهبرد کلی امامان معصوم (ع) در حمایت از پایگاه و ملجاء شیعیان اهل بیت(ع) نیز قابل تحلیل است بالاخص اینکه با جابجایی پایگاه اصلی شیعیان از عراق به ایران موضوع تربیت پیروان مخلص از میان ایرانیان و آماده سازی آنان برای دوران غیبت و حتی ایجاد پایگاهی برای اجتماع منتظران حضرت بیش از هر زمان دیگر احساس می شد.

به همین دلیل امامان معصوم(ع)، شاگردانی از میان ایرانیان انتخاب و آنان را به عنوان معتمد و وکیل خاص خود به شهرهای ایران از جمله گرگان اعزام نموده و با طرق مختلف از جمله ارتباط گیری مستقیم موضع و جایگاه آنان را تقویت نموده اند تا در غیاب خود نه تنها بر اطاعت از آنان مستحکم بمانند بلکه تصدی امور دینی را بر عهده گرفته، آنان را در امر امامت و ولایت امری یار و یاور باشند.

شرح آیینی واقعه سوم ربیع الثانی سال 255 قمری - گرگان

بر اساس آنچه در کتاب « الامام العکسری(ع) من المهد الی اللحد » از سید کاظم قزوینی و سایر منابع تاریخی آمده  ابراهیم بن اسماعیل خلنجی گرگانی و جعفر بن شریف گرگانی از جمله کسانی هستند که در فهرست یاران ایرانی امام حسن عسکری(ع) بوده و محضر آن حضرت را درک کرده و جزو راویان حدیث بوده اند.

جعفر بن شریف جرجانى می‌گوید: « در یکى از سال ها به قصد انجام مناسک حجّ عازم مدینه منوّره و مکّه معظّمه شدم. در بین راه ، جهت زیارت و دیدار حضرت ابومحمّد، امام حسن عسکرى علیه السلام به شهر سامراء رفتم و مقدارى هدایا نیز براى آن حضرت به همراه داشتم ، چون وارد منزل حضرت شدم ، خواستم سؤال کنم که هدایا را تحویل چه کسى بدهم ؟

لیکن امام علیه السلام پیش از آن که من حرفى بزنم و سؤالى را مطرح کنم، مرا مخاطب قرار داد و فرمود: " اى جعفر! آنچه را که همراه خود آورده اى و مربوط به ما است ، تحویل مبارکِ خادم دهید . لذا آن هدایا را تحویل خادم دادم و نزد حضرت مراجعت کردم و گفتم: یاابن رسول اللّه! اهالى گرگان که از دوستان و شیعیان شما هستند ، به شما سلام رسانده اند. "

امام حسن عسکری و بشارت سفر به گرگان

امام حسن عسکری علیه السلام ضمن جواب سلام ، فرمود : آیا پس از انجام مناسک حجّ به دیار خود بازخواهى گشت ؟ عرضه داشتم : بلى . امام فرمود: یکصد و هفتاد روز دیگر با امروز که حساب کنى ، روز جمعه خواهد بود ، که تو وارد شهر و دیار خود خواهى شد – که صبح جمعه ، روز سوّم ماه ربیع الثّانى مى باشد. 

پس چون به دیار خود بازگشتى سلام مرا به دوستان و آشنایان برسان و بگو که من عصر همان روز جمعه به شهر گرگان خواهم آمد ، چنانچه مسائل و مشکلاتى دارند آماده نمایند. سپس حضرت افزود: حرکت کن و برو، خداوند تو را و آنچه که همراه دارى، در پناه خود سالم نگه دارد و انشاءاللّه با خوبى و خوشحالى نزد خانواده و آشنایانت باز گردى . ضمناً متوجّه باش که مدّتى دیگر داراى نوزادى خواهى شد که پسر مى باشد ، نام او را صَلْت بگذارید ، چون که او از دوستان و علاقه مندان ما خواهد بود. 

جعفر گوید: پس از صحبت هاى زیادى، با حضرت خداحافظى کردم و طبق تصمیم خود رهسپار مدینه و مکّه شدم و چون اعمال و مناسک حجّ را انجام دادم، راهى شهر و دیار خود گشتم. و همان طورى که امام علیه السلام پیش گوئى کرده بود، صبح روز جمعه، سوّم ماه ربیع الثّانى وارد گرگان شدم . 

تشریف فرمایی امام حسن عسکری در جمع مردم گرگان در سال 255 ه.ق

دوستان و آشنایان براى زیارت قبولى، به ملاقات و دیدار من آمدند . من نیز به آن ها خبر دادم که امام حسن عسکرى علیه السلام خبر داده است که عصر امروز با دوستان و شیعیان خود در این شهر دیدار خواهد داشت، پس مسائل و نیازمندى هاى خود را آماده کنید کههنگام تشریف فرمائى حضرت مسائل و مشکلات خود را مطرح کنید.

نماز ظهر و عصر را خواندیم و پس از گذشت ساعتى از نماز، دوستان در منزل ما حضور یافتند و براى تشریف فرمائى حضرت لحظه شمارى مى کردند که ناگهان امام عسکرى علیه السلام با قدوم مبارک خویش وارد منزل و در جمع دوستان حاضر شد و بر جمعیّت سلام کرد .

افراد جواب سلام حضرت را دادند و با کمال ادب و احترام دست امام علیه السلام را مى بوسیدند. 

سوال و جواب مردم گرگان با امام حسن عسکری و یک معجزه از امام

سپس حضرت فرمود: من به جعفر – فرزند شریف – قول داده بودم که امروز در جمع شما دوستان حاضر خواهم شد ، لذا نماز ظهر و عصر را در شهر سامراء خواندم و به سوى شما حرکت کردم تا تجدید عهد و دیدارى باشد و در این لحظه در جمع شما آمده ام ، اکنون چنانچه مسئله و مشکلى دارید بیان کنید ؟ 

پس هر کس سؤالى و مطلبى را عنوان کرد و جواب خود را به طور کامل از آن حضرت دریافت داشت ، تا آن که یکى از علاقه مندان و دوستان حضرت به نام نضر – فرزند جابر – اظهار داشت: یا ابن رسول اللّه ! فرزندم مدّت ها است که نابینا شده است ، چنانچه ممکن باشد از خداوند متعال بخواهید که به لطف و کَرَمش چشم فرزند مرا سالم نماید تا بینا شود .

امام علیه السلام فرمود: فرزندت کجاست ؟ او را بیاورید، وقتى فرزند نابینا را نزد حضرت آوردند، ایشان با دست مبارک خود بر چشم هاى او کشید و به برکت حضرت بلافاصله، چشم هاى او سالم و بینا گردید و پس از آن که مردم سؤال ها و خواسته هاى خود را در امور مختلف مطرح کردند و حوائج آن ها برآورده شد .

امام علیه السلام در پایان مجلس، در حقّ آن افراد دعاى خیر کرد و در همان روز به سمت شهر سامراء مراجعت نمود. »

مرور و تحلیلی بر سفر امام حسن عسکری به گرگان

بی شک این یک روایت تاریخی از یک واقعه صرف نیست بلکه به جهت وجود نکات بسیار قابل تامل در آن، در چارچوب همان رسالت امام حسن عسکری علیه السلام  برای آماده ساختن مردم ، نه همان عصر بلکه برای دیگر اعصار برای دوران غیبت و ظهور امام عصر(عج) است .

جعفر بن شریف جرجانى فقط سلام اهالى گرگان - که از دوستان و شیعیان امام بودند - را رساند اما امام حسن عسکری(ع):

اولا : یک پیشبینی زمانی ( دوره سفر و زمان دقیق رسیدن به گرگان و تاکیدا روز جمعه ) و فردی ( بازگشت توام با سلامتی و تندرستی به گرگان ) و خانوادگی (فرزند پسر و آینده آن) - که همه اشاره به آمادگی دوران غیبت دارد - را بیان نمودند .

ثانیا : امام حسن عسکری(ع) به بیان دوستی و شیعه بودن مردم گرگان توجه و اعتماد داشت و در پاسخ به سلام آنان به جعفر بن شریف گفتند که « چنانچه مسائل و مشکلاتى دارند آماده نمایند » که ایشان در عصر جمعه روز سوم ربیع الثانی در گرگان خواهد بود و البته برای تجدید عهد و دیدار .

ثالثا : جعفر بن شریف بدون هیچ تردید و سوالی در مقام یقین این موضوع را اجابت کردند .

بعد از بازگشت جعفر به گرگان در موعد پیش بینی شده ، او با یقین و بدون هیچ تردیدی پیام امام حسن عسکری (ع) را منتقل و آنان نیز بدون هیچ شک و تردیدی این وعده حضور امام حسن عسکری (ع) را پذیرفته و خود را آماده نمودند و بعد از نماز ظهر و عصر برای حضور و دیدار با امام انتظار کشیدند و لحظه شماری کردند ؛یعنی آنان یقین به این حضور و دیدار داشتند .

با حضور امام(ع) کسی از جمع در شکل و نحوه حضور ( طی الارض ) تعجب و تردید نکرد و همه آماده بودند برای دیدار و طرح مسایل و مشکلات و امام نیز وعده خود را در تایید سخنان جعفر بن شریف ( معتمد و نائب ) تکرار و یک وعده صادق دو سویه ای را رقم زد و همگان سؤال ها و خواسته هاى خود را در امور مختلف مطرح کردند و حوائج آن ها هم برآورده شد.

ضرورت و اهمیت واقعه سوم ربیع الثانی سال 255 قمری - گرگان

روایت جعفر بن شریف جرجانى بخوبی مبانی و خطوط اصلی آمادگی در دوران غیبت و انتظار تا عصر جمعه ظهور را بطور ملموس و عینی ترسیم می کند . مبانی و خطوطی که در هر عصری از غیبت ، نیاز دوستداران و شیعیان آن حضرت است از این رو 3 ربیع الثانی تنها سالروز یک سفر و حضور نیست بلکه آیینی است که باید از آن به میراث معنوی دوستداران و شیعیان منتظر امام غایب(ع) - که برای مردم این خطه به امانت گذاشته شده است – یاد کرد.

این آیین انتظار به ما می آموزد که اگر ما منتظران حضرت ولی عصر(ع) بخواهیم به خبر و وعده معتمد و نائب امام عصر خود همانند جعفر بن شریف (در عصر غیبت ولی فقیه زمان ) پا برجا و مستحکم بمانیم و هیچ شک و شبهه‌ای در آن راه پیدا نکند و برای حضور امام عصر خود لحظه شماری از سر یقین نماییم در همان عصر جمعه مسایل و مشکلات ما مرتفع خواهد شد « وَ أَکْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِیلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِکَ فَرَجُکُم‏ ».

غفلت عمیق از میراث معنوی ارزشمند گرگان و ضرورت احیای شایسته آن 

اما ما میراث داران این گنجینه معنوی انتظار و ظهور برای پاسداشت و گرامیداشت آن در نسل به نسل تا کنون چکار کرده ایم ؟ در ایران اسلامی ما علاوه بر قدمگاه ها و نظرگاه ها – که در استان ما هم کم نیست - آیین های مذهبی بسیاری است که از پتانسیل های مختلف دینی- مذهبی ، اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی آن بهره برده و حتی شماری از این آیین ها، ثبت ملی و جهانی شده اند.

همچون نخل گردانی نراقی ها (آیینی ۴۰۰ ساله) که به عنوان مراسم نمادین تشییع پیکرهای امام حسن و حسین (ع) و یکی از میراث معنوی کشور در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است ؛ یا قالی شویان مشهد اردهال (آیینی با قدمت ۱۴ قرن) – که در دومین جمعه مهر ماه هر سال برای پاسداشت سالروز شهادت امام زاده سلطانعلی بن امام محمد باقر(ع) در ۲۷ جمادی الثانی سال ۱۱۶ هجری قمری برگزار می گردد- و یا جوش زنی (آیین ملی اقوام ایرانی با قدمت چند صد ساله) – که با استقبال مردم و گردشگران داخلی و خارجی همراه است- و یا مراسم کهن نخل برداری یزدی ها – که در فهرست میراث معنوی ایران درج شده است - و سمبل تابوت امام حسین (ع) است ! و...

اما چرا این میراث معنوی ملی ما و احیای آیینی آن مغفول مانده است ؟ و اساسا چرا این میراث معنوی و آیینی عصر غیبت - که اگر بنحو صحیح احیا شود دارای آثار دینی- مذهبی و اجتماعی و فرهنگی فراوان برای مردم این منطقه و حتی کشور خواهد بود - آنطور که شایسته آن است مورد اهتمام ویژه مسولین استان نیست !؟

سیاست ها و برنامه های اجرایی آیین واقعه سوم تا هشتم ربیع الثانی در گرگان 

با عنایت به اینکه سوم ربیع الثانی سال 255 ه.ق سالروز تشریف فرمایی امام حسن عسکری (ع) به گرگان است و هشتم ربیع الثانی هم سالروز ولادت امام حسن عسکری (ع) است ، نکات و موراد ذیل می تواند به عنوان پیشنهاداتی برای احیای شایسته این میراث معنوی مورد توجه قرار گیرد :

1- سیاست های فرهنگی و مذهبی مورد انتظار :

الف: زنده نگاه داشتن واقعه سوم ربیع الثانی گرگان و معرفی آن با تمامی ابعاد دینی-مذهبی، اجتماعی و فرهنگی .

ب: حفظ و تقویت هویت دینی و مذهبی شهر گرگان با عنایت به ریشه های تاریخی- اسلامی از جمله واقعه یاد شده – که می توان از آن به گرگان شهر مورد عنایت امام حسن عسکری(ع) یاد کرد - و تاثیر گذاری درون استانی و برون استانی ( شناخت گرگان با این هویت در تقویم قمری )

ج: معرفی واقعه سوم ربیع الثانی گرگان بعنوان یک میراث معنوی ملی- اسلامی در سطح کشور .

د: بهره گیری از این میراث معنوی ملی برای احیای آیین ویژه مبتنی بر مبانی و شرح آیینی صدرالاشاره بنحوی که مشتمل بر مولفه های ذیل باشد:

- امام شناسی

- شناساندن دوران غیبت و آمادگی برای ظهور

- شناساندن نقش و جایگاه ولایت فقیه در عصر غیبت

- وحدت گفتمانی بین مذاهب اسلامی معتقد به ظهور منجی

ه: هم افزایی بین نهادها و موسسات فرهنگی و مذهبی در گرگان حول محور گرامیداشت این روز و هفته آن ( از سوم تا هشتم ربیع الثانی ) همچون ایام تاسوعا و عاشورا بعنوان یک آیین دینی و مذهبی .

2- برنامه ها و اقدامات مورد انتظار در احیای آیینی واقعه سوم تا هشتم ربیع الثانی در گرگان (کوتاه مدت- میان مدت و بلند مدت)

- معرفی و شناساندن این واقعه در هفته یاد شده از سوی ائمه جمعه و جماعات استان و نیز تبیین آن در سطح رسانه های استانی و کشوری با توجه به ابعاد متنوع آن .

- برگزاری نشست های کارشناسی با نخبگان و صاحب نظران حوزوی و دانشگاهی استان و کشور جهت بررسی ابعاد احیای آیینی این واقعه و نحوه مدیریت و نهادینه سازی مناسب این آیین دینی و مذهبی .

- برگزاری نشست های مشترک مسئولین دستگاه ها و نهادهای ذیربط جهت رسیدن به اجماع و اتفاق راجع به اجرای آیینی مشترک و هم افزا ، پیگیری ثبت آن بعنوان میراث معنوی ملی ، پیگیری خواهر خواندگی شهر گرگان با شهر سامراء عراق و تصویب هفته فرهنگی آن در شورای شهر گرگان و جذب اعتبارات برای برگزاری مراسم های آن بصورت مشترک .

- برگزاری میزگردهای تخصصی در صدا و سیمای مرکز استان حول محور مولفه های مورد اشاره در بالا ( امام شناسی ، شناساندن دوران غیبت و آمادگی برای ظهور ، شناساندن نقش و جایگاه ولایت فقیه در عصر غیبت، وحدت گفتمانی بین مذاهب اسلامی معتقد ظهور منجی و... ) و تولید محتوی و مستندات فاخر .

- برگزاری جشنواره های فرهنگی – هنری و مطبوعاتی استانی و حتی کشوری .

- تربیت راویان واقعه سوم ربیع الثانی با بهره گیری از ظرفیت روحانیت استان .

- بهره گیری از گروه های هنری استانی جهت بازسازی واقعه و اجرای آن و ...

امید است با جلب و بذل توجه جدی به این رویداد تاریخی مذهبی ارزشمند برای شهر دارالمومنین گرگان و اهتمام همگانی در معرفی و پاسداشت شایسته آن ، زمینه سازی ظهور مبارک بقیه الله الاعظم ( ارواحنا فداه ) بطور مطلوب صورت گیرد تا موجبات خشنودی دوباره امام حسن عسکری (ع) را از مردم گرگان و گلستان فراهم آورد . 

دکتر حسن بیارجمندی فعال فرهنگی و اجتماعی 

انتهای پیام/