مسمومیت ومرگهای ناشی از آن از موضوعاتی است که هزینه های آن همواره صدمات جبران ناپذیری بر پیکره نظام سلامت وارد می کند و جامعه پزشکی بر پیشگیری از بروز چنین عارضه هایی در جامعه تاکید دارند.
به گزارش تیترآزاد به نقل از خبرنگار مهر، در سال های اخیر همه ساله نزدیک به ۵ هزار نفر از هموطنان در اثر انواع مسمومیت جان باخته اند و مسمومیت های دارویی و مسمومیت با سموم دفع آفات نباتی، بالاترین علت مسمومیت های تعمدی را به خود اختصاص می دهند.
از همین رو، در هفته پیشگیری از مسمومیت ها، این موضوع را با دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم، سازمان غذا و دارو، مطرح کردیم.
مسمومیت ناشی از سوء مصرف مواد مخدر و محرک
دکتر یسنا به‌منش در گفتگو با خبرنگار مهر، با اعلام اینکه بیشترین مسمومیتی که در سال های اخیر منجر به فوت شده است، مسمومیت ناشی از سوء مصرف مواد مخدر و مواد محرک بوده است، گفت: ۵۴ درصد از کل موارد مرگ و میر ناشی از مسمومیت ها بر اثر سوءمصرف مواد مخدر و محرک بوده است.
به منش ادامه داد: مرگ ناشی از سوءمصرف مواد ممکن است در اثر مصرف میزان بالای این مواد، مصرف به قصد خودکشی و یا مصرف اتفاقی خصوصا در کودکان باشد. همچنین مرگ ناشی از مواد مخدر می تواند در افراد که از طریق بلعیدن مقادیر بالای مواد مخدر بسته بندی شده در مبدا و دفع آن در مقصد اقدام به قاچاق مواد مخدر می نمایند و بسته های مواد مخدر در لوله گوارشی آنها باز می شود، رخ دهد.
دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم، سازمان غذا و دارو، افزود: مرگ ناشی از عوارض مصرف طولانی مدت مواد مخدر و محرک مانند عفونت های ایدز، هپاتیت و ... نیز بخشی از موارد مرگ و میر ناشی از این مواد را به خود اختصاص داده است. به طور کلی مسمومیت ناشی از مواد مخدر مختلف منجمله تریاک، هروئین، متادون، ترامادول و ...بسیار خطرناک است و فرد مسموم هرچه سریع تر باید به مراکز درمانی منتقل شود.
به منش افزود: بسیاری از این موارد ممکن است در کودکانی رخ دهد که به صورت اتفاقی محتویات بطری حاوی داروی ترک اعتیاد شربت متادون را خورده اند. توصیه اکید می شود که شربت متادون به بطری نوشیدنی های خوراکی مانند نوشابه منتقل نشود و به هیچ عنوان در یخچال و در دسترس دیگر اعضای خانواده قرار نگیرد.
وی گفت: مسمومیت با مواد مخدر بعد از مسمومیت دارویی، با شیوع ۳۴ درصد دومین عامل مراجعه به بخش مسمومین در بیمارستان های کشور است. از این میان مسمومیت با متادون و ترامادول در صدر عوامل مسمومیت زای مخدر قرار دارند. در رتبه بعدی می توان به مسمومیت ناشی از تریاک و شیشه نیز اشاره کرد.
مسمومیت با سموم حشره کش ها و قرص برنج
از آنجا که قاچاق قرص برنج همچنان وجود دارد، بی اطلاعی و بی توجهی برخی از خانواده ها نسبت به خطرات ناشی از مصرف خانگی این سم، موجب شده است که متاسفانه کشور ما یکی از معدود کشورهایی باشد که در سطح دنیا مرگ ناشی از این سم در آن گزارش شده استدبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم، سازمان غذا و دارو، اظهارداشت: رتبه بعدی مرگ و میر با ۲۰ درصد، در اختیار انواع سموم از قبیل قرص برنج، سموم دفع آفات نباتی، الکل، جونده کش ها و سیانور و دیگر سموم بوده است که از این میان قرص برنج با بیش از نیمی از موارد مسمومیت ناشی از سموم یاد شده، جلودار مسمومیت های منجر به مرگ ناشی از سموم است.
وی گفت: به طور کلی قرص برنج عهده دار علت ۱۰ درصد از مرگ های ناشی از مسمومیت در سال ۹۵ بوده است.
یه منش در خصوص مسمومیت ناشی از سموم، اظهارداشت: از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ به تدریج آمار مرگ ناشی از مسمومیت با سم کاهش یافته است، مرگ ناشی از سم فسفید آلومینیوم یا همان قرص برنج به رغم اینکه در طی سال های اخیر کاهش یافته بود ولی در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است.
وی گفت: این افزایش هشداری برای نهاد های ذی ربط است تا تلاش بیشتری برای مبارزه با قاچاق و توزیع غیر مجاز این سم نمایند.
به منش افزود: تعداد مسمومیت های ناشی از قرص برنج مراجعه کننده به بیمارستان های مرجع مسمومیت ها در کشور، نشان می دهد که هنوز این سم قربانی می گیرد. واضح است که حتی یک مورد مسمومیت با قرص برنج نباید مشاهده شود. چرا که توزیع و خرید و فروش این سم جهت استفاده خانگی در سطح کشور ممنوع است و از سال ۱۳۸۵ واردات شکل صاف قرص برنج توسط وزارت جهاد کشاورزی ممنوع اعلام شده است و از سال ۱۳۹۰ این فرم از سم فسفید آلومینیوم از جانب ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، کالای قاچاق محسوب شده و خرید و فروش و استفاده آن مشمول مجازات است.
وی ادامه داد: ولی از آنجا که قاچاق آن همچنان وجود دارد، بی اطلاعی و بی توجهی برخی از خانواده ها نسبت به خطرات ناشی از مصرف خانگی این سم، موجب شده است که متاسفانه کشور ما یکی از معدود کشورهایی باشد که در سطح دنیا مرگ ناشی از این سم در آن گزارش شده است. خوشبختانه با آموزش های دانشگاه های علوم پزشکی کشور و سازمان غذا و دارو و اقدامات بازدارنده نهادهای ذی ربط در جمع آوری این سم قاچاق از سطح عرضه، امیدواریم روند مسمومیت و مرگ و میر با قرص برنج کاهش یابد.
مسمومیت ناشی از منوکسیدکربن
مسمومیت های دارویی مراجعه شده به بیمارستان های کشور بین ۴۵ تا ۸۰ درصد از مراجعات را شامل می شود. ولی از آنجا که بسیاری از این مسمومیت ها با اقدامات به موقع کادر درمانی کنترل و درمان می شود، خوشبختانه درصد کمتری از مرگ و میر های ناشی از مسمومیت دارویی است، به نحوی که مسمومیت دارویی چهارمین عامل مرگ و میر ناشی از مسمومیت قلمداد می شود دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم، سازمان غذا و دارو، افزود: در سال های اخیر مسمومیت ناشی از منوکسید کربن عامل ۱۱ تا ۱۷ درصد از مرگ های ناشی از مسمومیت بوده است و با توجه به آغاز فصل سرما، باید به این نکته توجه بیشتری نمود. مسمومیت ناشی از منوکسید کربن به دلیل استفاده نادرست از وسایل گرمایشی گازسوز مانند بخاری، آبگرمکن و پکیج، در کشور ما بسیار شایع است.
وی گفت: با رعایت نکات بسیار ساده در شروع فصل سرما می توانیم خانواده و عزیزانمان را از بروز این مسمومیت محافظت نماییم. به نقل از سازمان پزشکی قانونی کشور متاسفانه این نوع مرگ در پنج ماه نخست امسال نیز نسبت به زمان مشابه در سال گذشته افزایش داشته است.
مرگ ناشی از مسمومیت دارویی
به منش ادامه داد: بر اساس گزارشات موجود، در طی ۱۴ سال گذشته، متاسفانه شاهد سیر صعودی مسمومیت های منجر به فوت ناشی از دارو بوده ایم. این در حالی است که بالاترین مراجعه به بیمارستان های مرجع مسمومیت در کشور، ناشی از مسمومیت دارویی است. مسمومیت های دارویی مراجعه شده به بیمارستان های کشور بین ۴۵ تا ۸۰ درصد از مراجعات را شامل می شود. ولی از آنجا که بسیاری از این مسمومیت ها با اقدامات به موقع کادر درمانی کنترل و درمان می شود، خوشبختانه درصد کمتری از مرگ و میر های ناشی از مسمومیت دارویی است، به نحوی که مسمومیت دارویی چهارمین عامل مرگ و میر ناشی از مسمومیت قلمداد می شود.
وی افزود: بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور، در سال های اخیر مرگ ناشی از دارو از عددی زیر ۱۰ درصد به مقادیر بیش از ۱۶ درصد افزایش یافته بود که از سال ۱۳۹۴ مجددا شروع به کاهش داشته و در سال ۱۳۹۵ به میزان ۱۲درصد رسیده است.
به منش گفت: عمده ترین داروهایی که در مراجعات مسمومیت ها مشاهده می شود داروهای سیستم مغز و اعصاب مانند داروهای آرامبخش، ضد افسردگی و سپس مسکن های غیر مخدر می باشد.
شیوع مسمومیت در مردان ۴ برابر زنان
در ایران مرگ و میر ناشی از مسمومیت در مردان بسیار بیشتر از زنان است. به نقل از سازمان پزشکی قانونی کشور، متاسفانه نزدیک به ۸۰ درصد از موارد مرگ ناشی از مسمومیت در مردان و نزدیک به ۲۰ درصد آن در زنان رخ می دهد. در نتیجه مرگ ناشی از مسمومیت در مردان ۴ برابر زنان است و عمدتاً مسمومیت های مردان با مواد خطرناکتر رخ داده است.
به منش در این خصوص گفت: تفکیک جنسی مسمومیت ها از الگوی مشابهی در کل کشور تبعیت نمی کند به عنوان مثال ۶۲ درصد از مسمومیت های دارویی بخش مسمومین بیمارستان لقمان حکیم تهران و همچنین ۶۵ درصد از مسمومیت های دارویی استان فارس، مرد و بقیه زن هستند. در بیمارستان امام رضای مشهد ۵۶ درصد از مراجعین مرد و بقیه زن هستند. ولی در مسمومیت های مراجعه شده به بیمارستان های استان اصفهان، درصد مردان و زنان تقریبا برابر است.
خطرناک ترین گروه سنی به لحاظ مسمومیت کودکان زیر پنج سال می باشند که مسمومیت خصوصا با مواد شیمیایی و نفت در کودکان می تواند عواقب خطرناکی داشته باشدبه منش افزود: بسته به نوع مسمومیت ممکن است مسمومیت در مردان و زنان متفاوت باشد. به عنوان مثال مسمومیت دارویی در زنان و مسمومیت با ترکیبات مخدر و الکل در مردان شیوع بیشتری دارد.
۷۵ درصد مسمومیت های مراجعه شده به بیمارستان ها مسمومیت تعمدی است
وی گفت: به لحاظ پراکندگی سنی، عمدتا مسمومین مراجعه کننده به بیمارستان در محدوده سنی جوان یعنی ۲۰ تا ۴۰ ساله می باشند. سپس نوبت به مسمومین نوجوان و در نهایت بالای ۴۰ سال و همچنین زیر ۱۲ سال می رسد.
به منش ادامه داد: خطرناک ترین گروه سنی به لحاظ مسمومیت کودکان زیر پنج سال می باشند که مسمومیت خصوصا با مواد شیمیایی و نفت در کودکان می تواند عواقب خطرناکی داشته باشد.
وی گفت: از میان مشاغل مختلف جامعه، زنان خانه دار بیشترین شیوع مسمومیت ها را از آن خود کرده اند و جالب است بدانید ۸۹ درصد از موارد مسمومیت در منزل بروز می نماید. لذا اهمیت ایمن سازی منازل مشخص می شود.
به منش در پایان افزود: مسمومیت های تعمدی مراجعه شده به بیمارستان های کشور ۶۵ تا ۸۵ درصد از موارد مراجعات در این حوزه را به خود اختصاص می دهد. این درحالی است که ابتدا مسمومیت های دارویی و سپس مسمومیت با سموم دفع آفات نباتی، بالاترین علت مسمومیت های تعمدی را به خود اختصاص می دهند.
